دانش‌ نامه‌ : دایره المعارف چیست

کتاب های مرجع یا دانش‌ نامه‌ : دایره المعارف چیست؛ What is an encyclopedia

دایره المعارف یا دانش نامه مرجعی کاملی از تمام کلمات و اصطلاحات علمی و ادبی یک زبان، درباره‌ موضوعی خاص و یا به‌ صورت جامع، به‌ترتیب حروف الفبا می باشد و همچنین خلاصه مستند و قابل فهمی از مجموع اطلاعات بشری، در همه رشته ها یا در رشته ای معین، که به ترتیب الفبایی تنظیم شده باشد.

 به جرات دايره المعارف يا دانش‌ نامه‌ ها را می‌ توان به عنوان منابع اصلی در هر تحقیق و پژوهشی دانست، که با عناوین - حاوی‌ العلوم - و - فرهنگ علوم و فنون - هم یاد می ‌شود. از میان دایره‌ المعارف ‌ها می‌توان به دانش‌ نامه‌ جامعه‌ شناسی، گونه‌ شناسی و... اشاره کرد.

با خرید کتاب دایره المعارف متناسب با نیازتان از آنلاین شاپ کتاب طلا، به راحتی می توانید از هر موضوعی که می خواهید آگاهی پیدا کنید.

امروزه دایره المعارف ها نوعی کتاب های مرجع هستند، حاوی مجموعه ای از مقالات مختصر یا مفصل در همه رشته ها، یا در رشته معینی از دانش بشری، همراه با نمایه ها، ارجاعات، تصاویر و نمودارها. دایره المعارف ها به منظور روزآمد کردن و سهولت در دسترسی به رشته های دانش بشری تالیف می شوند و با واژه نامه تفاوت اساسی دارند. زیرا واژه نامه ناظر به لغات است، در حالی که دایره المعارف حاوی اطلاعات و بحث مختصری درباره موضوعات دانش بشری، مشاهیر و اماکن جغرافیایی و امثال آن است.

دایره المعارف ها با آلماناک ها و سالنما ها - گونه‌ای نشریه سالانه است که تقویم کاری یک سازمان، شرکت یا پروژه را در خود دارد. این نشریه شامل اطلاعات آب و هوا، برنامه کاشت در کشاورزی، جدول جزر و مد و شامل اطلاعات دسته بندی‌ شده در زمینه‌ های تخصصی بوده که معمولا روی یک تقویم پیاده سازی می شود - نیز تفاوت دارند. آلماناک ها بیشتر حاوی اطلاعات خیلی جدید هستند و کمتر اطلاعات قدیمی را دربر می گیرند. افلاطون معتقد بود که برای بهتر اندیشیدن لازم است آدمی همه چیز را بداند. در یونان باستان سنت بر این بود که دانش شفاهی را به دانش نوشتاری بدل کنند. از این رو افلاطون و به ویژه ارسطو تقریبا در همه رشته های دانش بشری صاحب تالیفاتی بودند.

این گونه آثار را اصطلاحا - دایره دانش- می خوانند که به زبان عربی آن را به - دایره المعارف - ترجمه کردند و ابن سینا معادل فارسی – دانشنامه - را برای آن وضع کرد.

دایره المعارف از نظر دامنه و موضوع می تواند انواع مختلف داشته باشد:

به جرات می توان گفت که امروزه همه کشورها دارای حداقل یک دایره المعارف به زبان رایج آن کشور هستند که به طور معمول از دسته کتاب های پرفروش می باشند.

 اگر حجم مقالات آن کوتاه و مختصر باشد، دایره المعارف مختصر است، مانند؛ دایره المعارف فارسی مصاحب در ۳ جلد یا دایره المعارف کلمبیا در یک جلد و اگر حجم مقالات زیاد باشد، دایره المعارف مفصل است، مانند؛ بريتانيكا، آمریکانا و ایرانیکا که به طور مختصر به توضیح هرکدام می پردازیم:

بريتانيكا:

 اولين ناشري بود كه در اواخر 1999 مجموعه‌ اي پايه را بدون دريافت هزينه به صورت درون ‌خطي در اختيار همگان قرار داد، در واقع يك طعمه براي جلب خوانندگان و از سوي ديگر جلب تبليغ‌ كنندگان براي جبران ضرر ناشي از دريافت‌ نكردن هزينه بود. اين دايره‌ المعارف بهترين نوع در جهان غرب شناخته شده كه اولين بار در سال 1768 منتشر شد.

آمريكانا:

از ديگر دايره‌ المعاراف هاي انگليسي زبان قرن حاضر، دايره ‌المعارف آمريكانا است. نخستين ويرايش اين دايره‌ المعارف كه بر اساس ويرايش هفتم، دايره ‌المعارف بروكهاوس تدوين شده است، در شانزده جلد و در فاصله سال هاي 1829 تا 1833 در فيلادلفيلا، منتشر شد.

ايرانيكا:

يكي ديگر از دايره‌المعارف هايي كه در ارتباط با فرهنگ و تاريخ ايران منتشر شده دايره‌ المعارف ايرانيكا است. در تهيه و تدارك اين دايره ‌المعارف حدود چهارصد نفر ايران شناس، زيرنظر و به ويراستاري احسان يارشاطر همكاري داشته‌اند، ناشر آن به زبان انگليسي در دانشگاه كلمبيا در نيويورك است. هدف اصلي از انتشار اين دايره ‌المعارف پركردن شكاف مهمي است كه در منابع مرجع در ارتباط با تاريخ و فرهنگ خاورميانه به زبان انگليسي است.

اگر دایره المعارفی همه رشته های دانش بشری را در بر بگیرد دایره المعارف عمومی است و اگر به رشته ای معین یا کشور و موضوع خاصی اختصاص داشته باشد دایره المعارف تخصصی است. مانند ایرانیکا، دایره المعارف اسلام.

 دایره المعارف ممکن است از نظر کاربر یا مخاطب اختصاصی باشد، مانند؛ دایره المعارف کودکان. با پیشرفت فناوری نوین ارتباطات دیگر دایره المعارف فقط به صورت چاپی و کتابی در اختیار استفاده کنندگان قرار نمی گیرند، بلکه می تواند به صورت دیسک فشرده و پایگاه های اینترنتی، يا خريد كتاب از  فروشگاه اینترنتی کتاب مورد استفاده قرار گیرند.

در این بخش به معرفی یکسری از کتاب های موجود در فروشگاه کتاب طلا و انواع دایره المعارف ها می پردازیم:

کتاب انگلیسی در سفر اثر حسن اشرف الکتابی نشر استاندارد.

کتاب نخستین دایره المعارف من اثر علی بشر دانش نشر قدیانی.

کتاب دایره المعارف به من بگو چرا و چگونه اثر آرکادی لئوکوم نشر بهزاد.

دانشنامه‌ ها گستره‌ وسیعی دارند و می‌توان آن ‌ها را از جهات مختلف با توجه به دیدگاه و جامعه‌ و هدف خواننده‌ آن‌ ها دسته ‌بندی کرد.

در ادامه به چند نوع از مهم ترین این تقسیم ‌بندی ‌ها اشاره خواهیم کرد:

از نظر تاریخ و زمان تدوین؛ -

باستان: این دانشنامه‌ ها در اواخر حکومت ساسانیان گردآوری شده که از آن میان می‌توان به - دین‌کرد - نوشته‌ آذر فرنبغ فرخزادان و آذرباد امیدان، به زبان پارسی میانه اشاره کرد، که درباره‌ الهیات زرتشتی، پیدایش جهان، تاریخ ادبیات مزدیسنا، عرفان و اخلاق و... است.

سده‌ی اول تا دهم هجری: از میان دایره‌ المعارف‌ هایی که در آن دوران تدوین شد می‌توان به - نزهت علائی - اشاره کرد، که توسط شاه‌ مردان ابن ابی‌ الخیر رازی با موضوع علوم طبیعی، در قرن ششم نوشته شده است.

سده‌ی دهم تا چهاردهم هجری: - بهارستان علوم – ملا قطب طالقانی و - رشحات الفنون – امین ‌الدین خان حسینی هروی از جمله دایره ‌المعارف‌ های این دسته به‌ شمار می ‌آیند، که هر دو آن‌ ها در قرن دوازدهم نوشته شده ‌اند.

معاصر: شاید بتوان از برجسته ‌ترین دایره‌ المعارف‌ های حال حاضر کشورمان، فرهنگ لغت دهخدا و فرهنگ لغت معین  را نام برد، که عنوان آن برای همه‌ ما آشنا است.

از نظر موضوع محتوا؛-

 دایره‌ المعارف‌ ها را از این نظر می‌توان به دسته‌ هایی چون ادبی، دینی، موسیقی، علمی، علوم انسانی و... تقسیم کرد.

از نظر شمول؛-

دایره ‌المعارف ‌های عمومی

 دایره‌ المعارف‌ های موضوعی یا تخصصی

-از نظر سطح؛

خردسالان: این دسته از دانشنامه‌ ها، بر روی آماده ‌سازی ذهن نونهالان برای ورود به دبستان است.

كودك و نوجوان: تمامی دایره‌ المعارف‌ های علمی موجود در بازار که هدفشان کمک کردن به دانش‌ آموزان در یادگیری مفاهیم درسی ‌شان و یا تکمیل آموخته‌ های آن‌ ها در مدارس است، در این رسته می‌گنجد.

 دانشگاهی: سطح علمی این دانشنامه‌ ها بالا بوده و به آن‌ ها به‌ چشم مرجعی قابل قبول و کامل برای رجوع دانشجویان نگاه می‌ شود.

بزرگسالان: این دایره‌ المعارف ‌ها بیشتر جنبه‌ بالا بردن سطح اطلاعات عمومی افراد را دارد و حساسیت دایره‌ المعارف‌ های دانشگاهی را ندارد.

از نظر شیوه‌ تنظیم؛-

الفبایی

رده‌ای

موضوعی

و در پایان:

وجه اشتراک دایره المعارف ها، لغت نامه ها، اطلس ها، و اصولا مجموعه های چند دانشی در این است که همگی به عنوان کتاب های مرجع شناخته شده اند. کتاب هایی که افراد برای اطلاعات اجمالی به آن ها مراجعه می کنند، دایره‌ اهداف دایره ‌المعارف ‌ها بسیار وسیع است و می‌توان گفت که با نیاز مخاطبان رابطه‌ مستقیمی دارد. از جمله اهدافی که افراد می توانند برای خرید کتاب دایره المعارف از فروشگاه اینترنتی کتاب طلا داشته باشند، پاسخ‌ گویی به چرا های ذهنی و سوالات ساده و البته فوری، ارائه‌ پاسخ‌ های تخصصی و حرفه ‌ای، پاسخ‌ گویی به نیازهای آموزشی و... می باشد.